@ GFCMH day 2

Mijn beste opmerking van gisteren galmde vandaag nog na: wilsonbekwame mensen bestaan niet, het gaan om communicatie..

maar vandaag ging het verder..
Vandaag was het thema : ervaringen uit de hele wereld mbt Community Mental Health (ofwel geestelijke volksgezondheid).
Daar waar geen GGZ service beschikbaar is (bijv. ontwikkelingslanden) is men in feite aangewezen op Community Mental Health. Bijvoorbeeld na de Tsunami was er behoefte aan hulp, maar het bleken niet de trauma-centra te zijn, waar men echt mee geholpen was. Het wederopbouwen van het getroffen gebied was veel belangrijker. Er werden huizen gebouwd en er werden Community Support Offices geopend, waar ondersteuning werd gegeven aan de vragen vanuit de samenleving. Daarbij was het uitgangspunt dat de bevolking zelf kon bepalen welke initiatieven er prioriteit moesten krijgen. Dat is dus een “grassroots”-benadering, “bottom-up”. De resultaten daarvan waren vele malen beter dan van de traumacentra. Een interessant gegeven.
Daarna hoorden we over de USA. Daar was men begonnen aan het de-institutionalizeren en men verminderde het aantal bedden in de klinische psychiatrie, maar zonder dat daarbij echt alternatieven voor de zorg-vragers waren. Daarover was geen kennis aanwezig. Er was geen focus op maatschappelijke ondersteuning en het stigma van de psychiatrische patienten belemmerde de participatie aan de samenleving. Het resultaat was een toenemend aantal daklozen (met psychische problemen), wat ge-re-institutionalizeerd werd in gevangenissen en forensische klinieken, waar ze vervolgens helemaal geen hulp meer kregen en ook niet meer uitkwamen. Hier wordt van geleerd dat het opheffen van de klinische psychiatrische ziekenhuizen alleen niet voldoende is om tot een cultuurverandering te komen. Er is speciale kennis en kunde nodig voor de psychosociale hulp, zoals huisvesting, werk enz. Daarbij stuit men dan weer op de onwil tot veranderen bij diverse bureaucratische actoren, zoals verzekeraars, overheden en de discussieleider (WHO-official Dr. Saracena) bekritizeerde ook de Wereldbank, die in het bouwen van ziekenhuizen werkgelegenheid ziet. Het idee dat er hulp geboden wordt door het verschaffen van huisvesting, zonder dat diegene daadwerkelijk deelneemt aan het arbeidsproces stuit ook op weerstanden in de prestatiegerichte samenleving. Het lijkt alsof men de “patienten” geen gelukkig leven gunt, omdat ze geen betaald werk hebben. Het idee van een multidisciplinaire, intersectorale zorg aan mensen met psychische problemen stuit ook op weerstand bij artsen, want die houden graag vast aan het biomedische model waar ze voor geleerd hebben (maar het omgekeerde is ook waar: een slechte psychische conditie vermindert de weerstand tegen ziekten). Er zijn dus nog heel veel drempels te nemen bij het vormgeven van Community Mental Health Care.

De filosofie achter de term Community Mental Health is dat mental health, ofwel WELZIJN de hele bevolking aangaat, terwijl psychiatrie zich enkel focust op de zorgvragers, waardoor er een scheiding ontstaat in de samenleving. Community Mental Health Care gaat juist in op de maatschappelijke ondersteuning aan medemensen en de samenleving als geheel. Een psychisch probleem is doorgaans niet geisoleerd IN de persoon, maar heeft effect op de hele omgeving, dus wordt die omgeving ook betrokken bij de behandeling.
Community Mental Health omvat ook preventie (voorzorg) en nazorg. Het vroeg signaleren van problemen en meteen inzetten van “behandeling” c.q. hulp is daarbij cruciaal. Hiervoor is dus kennis en inzicht nodig mbt psychische klachten en de genezing daarvan, en dat is iets waar het tot op heden nog vaak aan ontbreekt. Het promoten van Geestelijke Gezondheid om een algemeen bewustzijn tav psychische problemen te creeren is daarom een van de prioriteiten voor Community Mental Health.
Community Mental Health ligt erg dichtbij ontwikkelingshulp. Men moet gebruik maken van de kracht die de samenleving heeft, zoals het uitbouwen van de BESTAANDE NETWERKEN die al respect en vertrouwen hebben van de bevolking. Dit leidt tot kruisbestuiving die hele aparte vormen kan aannemen. Een voorbeeld daarvan is een samenwerking met traditionele heelmesters (“witchdoctors”) bij het distribueren van medicijnen tegen epilepsie, waarbij de witchdoctors “de boze geesten verdrijven met (geur en smaak van) de pillen”. Deze benadermethode blijkt erg succesvol.

Er zijn situaties waarbij zich een probleem aandient, waarbij een klinische vorm van zorg nodig kan zijn (als het sociale netwerk het niet zelf aankan, bijv. met oude ouders) , dan worden er zoveel mogelijk belanghebbenden, zoals familie, kennissen enz, betrokken bij de “behandeling” c.q. het oplossen van het probleem. Want ook continuiteit en nazorg is van cruciaal belang. De familie (of het sociale netwerk van de zorgvrager) krijgt daarom ook ondersteuning en voorlichting en mag ten alle tijde binnenlopen. Door deze openheid krijgt de familie ook weer vertrouwen in de zorgvrager, want zij ervaren zelf dat er verbetering optreedt in de situatie. Daardoor wordt terugkeer naar de samenleving makkelijker.

Voor Community Mental Health en Community Mental Health Care is het dus belangrijk om de betrokkenen te voorzien van informatie en training mbt welzijnswerk. De belangrijkste partners daarbij zijn zorgvragers en ex-zorgvragers, familie, artsen, politie, NGO’s, lokale overheden, overheden, enz. Zonder integraal inzicht, begrip en empowerment zal de bejegening immers niet veranderen. De betrokkenen moeten dus netwerken opbouwen (allianties).
Het vormgeven van een collectief programma voor de behoeften van samenleving, met sociale netwerken aan de basis, en in samenwerking met alle belanghebbenden, is een hele nieuwe uitdaging voor de GGZ. De sociale netwerken geven psychosociale steun en de integrale samenwerking moet samenleving mogelijk maken. Dit lijkt in dorpen gemakkelijker te realiseren dan in (grote) steden.

Er zijn verschillende niveaus van Community Mental Health (Care). Het algemene samenlevingsniveau (voor alle mensen) heeft behoefte aan meer BETROKKENHEID en kennis over preventie en herkenning van psychische klachten, als dat goed vormgegeven is blijft er slechts een relatief heel kleine groep over die speciale behoeften heeft. Community Mental Health Care kan op het algemene samenlevingsniveau worden vormgegeven door het samenvoegen van verschillende welzijnsfaciliteiten waar bijv. sport, spel, hobby-clubjes, en voorlichting samen kunnen gaan, uitgebreid met consultatie, en het aanbieden van trainingen voor “life skills” – DE LEVENSKUNST. Hiervoor is een “new set of skills” nodig (een set nieuwe elementen in de zorg), waaronder herkenning en toewijding. Het is dus zaak hiervoor de geinteresseerde mankracht te vinden, waarvan gezegd kan worden dat HET MENSELIJKE ASPECT uitermate belangrijk is.
Daarnaast is er dus ook het geavanceerde zorgniveau van Community Mental Health Care, waarbij de zorgvrager opgevangen kan worden in Intensive Care huizen, waar ook de familie en het sociale netwerk welkom is en met name aandacht is voor de psychosociale problemen. Men begint dus meteen met rehabiliteren, zonder onnodige tussenstappen, en men moet zich heel flexibel opstellen ivm een variabele vraag.

Het ontwikkelen van de leefomgeving kent geen eenduidig antwoord. De CULTUUR staat centraal. Voor het uitwisselen van ervaringen en het ontwikkelen van Best Practices is dus intercultureel inzicht nodig. Helaas is die kennis nog niet ontwikkeld ivm het bestaan van de psychiatrische ziekenhuizen. Het is nu belangrijk om een programma van behoeften te formuleren met alle betrokkenen.

De weg van verandering is erg lang, en het gaat traag. Waardering van succes is daarbij belangrijk.

Tenslotte hebben we nog gediscussieerd over de rol van het nieuwgeboren Global Forum on Community Mental Health, waarbij we thema’s, functies, tools en rules hebben opgesteld. Daarover later meer.
Een ding: het Forum mag niet gesponsord worden door de farmaceutische industrie, want dan trekt de WHO-staff zich terug. Klinkt goed he...

PS.. een doordenkertje... het (op zich niet slechte) initiatief van de crisiskaart is dus duidelijk bedacht in een individualistisch land zonder nauwe sociale betrokkenheid..