WNUSP conference Day 1

16 maart 2009
Gisterenavond om 11.00 ben ik aangekomen en heb ik op het terras voor het hotel/conferentiecentrum kennisgemaakt met verschillende deelnemers. Het was erg gezellig en we hebben verschillende liedjes, zoals volksliederen gezongen. Ik heb het verder niet te laat gemaakt, want ik was erg moe van de reis en de commotie. Ik kon alleen niet zo goed in slaap komen vanwege de hitte, maar uiteindelijk heb ik toch nog een paar uur lekker geslapen. Vandaag was ik al iets meer gewend aan de hitte.
Vandaag begon de conferentie. Patricia Athieno (die ook met ons mee was op het WSF in Nairobi 2007) heette ons welkom namens Mental Health Uganda, en de conferentie werd vervolgens officieel geopend door de Minister of State in Charge of Disability and Elderly: Hon Sulaiman Madada. Helaas had deze beste man zo’n zwaar accent dat zijn Engels erg moeilijk te verstaan was, maar hij bracht duidelijk zijn toewijding over mbt de rechten van mensen met beperkingen. Dat was een mooie opening.
Het was een lange dag met ontzettend veel informatie. Het is bijna onmogelijk om alles wat de sprekers hebben gezegd samen te vatten, maar ik probeer toch om de hoofdlijnen weer te geven.
In de ochtend hebben we vooral presentaties gehoord over de WNUSP (World Network of Users and Survivors of Psychiatry). Iedereen was blij dat we op deze Global Assembly allemaal samen hebben kunnen komen. De WNUSP is een jonge organisatie, die opgericht is naar aanleiding van de Dresden verklaring, waarin dwang in de psychiatrie als een probleem wordt gezien. In 2001 vond de eerste meeting plaats in Vancouver, Canada. Aanvankelijk bestond het netwerk alleen uit Westerse vertegenwoordigers, maar men wilde een wereldnetwerk, dus men ging op zoek en aan de slag. In 2004 vond de tweede conferentie plaats in Vayle, Denemarken en daarbij waren ook Afrikaanse organisaties vertegenwoordigd. Nu, bij de derde Global Assembly meeting in Kampala, Oeganda 2009, waren er voor het eerst deelnemers vanuit elk continent (ook Latijns Amerika en Azie). Dat is dus een ware mijlpaal.
De WNUSP heeft weinig geld; het budget van 2004 t/m 2008 schommelde rond de ca 2000 US Dollar. Dat is natuurlijk veel te weinig voor een werelddekkend netwerk! Er moeten dus nog sponsors worden gezocht.
Het grootste succes van de WNUSP tot nu toe is de totstandkoming van het nieuwe VN-verdrag inzake de rechten van personen met beperkingen (CRPD) dat de toepassing van dwang verwerpt, omdat het een schending van de fundamentele mensenrechten is. Het CRPD-verdrag vervangt de verouderde MI-principles van de WHO (die dwang wel accepteerden) en stelt alle mensen gelijk, ongeacht hun eventuele beperking. En ook al is de woordkeuze nog niet ideaal, wat telt is dat deze mensenrechtenverklaring ook bedoeld is voor psychiatrische patiënten. Tina Minkowitz (US) vertelde over de hoofdzaken van het verdrag, zoals het recht op zelfbeschikking, vrijheid, integriteit en vrije geïnformeerde keuze en ze vertelde dat het proces van raadpleging democratisch en gelijkwaardig voor alle deelnemers was verlopen. Clienten werden net zo serieus genomen als bijv. blinden. Er is werkelijk een verandering in perceptie. Het nieuwste VN-verdrag is nu een sterk instrument voor de bevordering van mensenrechten in de psychiatrie.
Het ondertekenen van de Conventie (Verdrag) inzake de Rechten van Personen met Beperkingen (CRPD) brengt inspanningsverplichtingen met zich mee, en de nieuwe perceptie inzake mensenrechten in de psychiatrie dient gestimuleerd te worden. Met ratificatie van het CRPD komen de MI-principles van de VN uit 2001 te vervallen, en wordt dwang in de psychiatrie volgens het internationaal recht illegaal. Nederland heeft het CRPD ondertekend, en kan dus niet anders dan erop inzetten om dwang af te schaffen. (het nieuwe Nederlandse wetsvoorstel Verplichte GGZ dat inzet op een verruiming van dwang is dus illegaal volgens het internationale recht)
Tina Minkowitz (US) gaf wat later een workshop over Ending Torture in Psychiatry (Stoppen van Marteling in de Psychiatrie). Marteling is omschreven als:
zware fysieke of geestelijke pijn of lijden, opzettelijk veroorzaakt*, met een doel** (namelijk: bekentenis, straf, intimidatie/dwang of discriminatie), door of namens de overheid, met uitzondering van strafrechtelijke sancties.
Deze definitie van marteling kan worden toegepast op gedwongen psychiatrische behandeling, en dan blijkt het volgende: Bij dwang wordt: inwendig/uitwendig/geestelijk en emotioneel geweld als zwaar ervaren, het wordt opzettelijk toegepast*, met een doel** (namelijk bekentenis van ziekte, straf voor afwijkend gedrag, intimidatie/dwang om gedrag te veranderen, en/of intolerantie van psychiatrische klachten), uitgevoerd door of namens de overheid (publieke sector), en het hebben van een psychiatrische klacht is geen rechtvaardiging voor vrijheidsberovende sancties.
Voorbeeld: het afhakken van een hand na een diefstal is marteling; het belemmeren van een brein met psychische klachten ook. Wat nodig is, is een focus op mogelijkheden en kansen voor werkelijke persoonlijke ontwikkeling.
In het CRPD worden mensenrechten weer boven de meningen van dokters gesteld.
De machteloosheid van (kwetsbare) clienten is inmiddels een erkend symptoom van marteling en verkeerde behandeling. In het CRPD wordt dit gegeven omgedraaid en gaat men uit van de kracht van het nemen van besluiten (zelfbeschikking)
Om de situatie te veranderen is het enerzijds nodig om oplossingen te vinden, maar anderzijds is het ook goed om de druk op te voeren mbt ontoelaatbare praktijken, om zo tot een ommekeer te komen.
Er bestaat een mogelijkheid om contact op te nemen met de Special Rapporteur on Torture (website: http://www2.ohchr.org/english/issues/torture/rapporteur/index.htm ). Die kan druk uitoefenen op de overheid om slechte praktijken en patronen te doorbreken. Aangezien ik wel slechte praktijken en patronen in Nederland heb gesignaleerd en omdat ik vind dat daar niet afdoende op wordt gereageerd door de overheid, lijkt dat mij een goed idee. Ik zal deze Special Rapporteur eens een brief schrijven over de wachtlijstjongeren die onschuldig in de jeugdgevangenis zitten, en de plannen om ambulante dwang mogelijk te maken in de nieuwe wet Verplichte GGZ (wat dus schending van de mensenrechten is). Ook kan ik mijn eigen ervaringen toelichten (langdurige separatie, visitatie en andere dwang, en ik heb al bijna 15 jaar geen adequate ingang tot het rechtssysteem). Ik neem aan dat de Rapporteur dat wel serieus neemt.
Ook is er een CRPD Committee, dat de implementatie van het nieuwste VN-verdrag zal monitoren. Ook die kan ik op de hoogte brengen van de praktijken in Nederland. Dat wil ik gaan doen als ik terugben in Nederland.
In de avond (en eigenlijk de hele dag) heb ik hele goede gesprekken gehad met verschillende deelnemers. Verschillende mensen hebben al gevraagd of ik me verkiesbaar wil stellen als Boardmember voor de WNUSP. Elk continent heeft 2 Board members en donderdag wordt er gekozen voor de komende periode tot aan de 4e WNUSP meeting. Ik denk dat ik me wel verkiesbaar zal stellen, want het lijkt me een zinvolle uitbreiding van mijn werkzaamheden (leerzame lobby) en als ze me vragen dan hebben ze er kennelijk wel vertrouwen in... Dat is wel een fijn compliment.
Nou, ik houd het weer voor gezien. Ik ga slapen, het is alweer 1 uur in de nacht en misschien is het nu koel genoeg om te kunnen slapen (het is erg vochtig en warm)