Eindverslag van Afrika

Het Eindverslag van de studiereis en de conclusies mbt psychiatrie in Oost-Afrika zijn beschreven in het WSF rapport: The high needs of social inclusion and support of users and survivors of psychiatry (in het Engels)
te vinden via www.mindrights.org
of rechtstreeks via
http://home.tiscali.nl/antiisosite/report_wsf_2007_nairobi_kenya.htm


Een Nederlandstalige samenvatting en conclusie van de ervaringen in Afrika wordt beschreven in een recent interview met Michiel Wetzer van de Bijstandsbond, Amsterdam:


‘In de neoliberale context moet alles meetbaar zijn’



Jolijn Santegoeds van actiegroep Tekeer tegen de Isoleer! Is net terug van het Wereld Sociaal Forum in Nairobi, waar haar visie verder is verruimd. De actiegroep heeft zich tot doel gesteld om dwang in de psychiatrie af te schaffen. Er moet meer geld beschikbaar komen voor personeel, zodat er meer ruimte voor aandacht voor de patient ontstaat. Verder moet de relatie tussen arts en patient meer op vertrouwen en wederzijds respect worden gestoeld.

De psychiatrie in Afrika loopt grofweg tweehonderd jaar achter op die van de westerse wereld, zegt Santegoeds. Toch zijn er overeenkomsten. ‘De visie op psychiatrisch patienten is daar vaak dat ze zijn ‘bezeten’ door boze geesten. De behandeling bestaat uit een soort van uitdrijving, die vaak heel gewelddadig is voor de patienten. Er is iets dat je niet begrijpt en dus bang maakt. Dat moet worden weggejaagd.’

De westerse psychiatrie heeft raakvlakken in oorsprong, zegt Santegoeds. ‘Ik concludeer dat de dwang in de psychiatrie in Nederland is gebaseerd op ouderwetse (geloofs-)overtuigingen. We hebben een christelijke achtergrond. Het begon met de heksenverbrandingen. Later, in de Tweede Wereldoorlog, werd in eerste instantie iedereen vermoord die ‘minder goed’ was: de psychiatrische patient. Mensen zijn bang voor het vreemde en komen tot uitdrijving. Wanneer later de angst is verdwenen, komt er pas een reeel beeld van de problematiek.’

De psychiatrie is iets sociaals, aldus Santegoeds. ‘Want een psychisch probleem heeft gevolgen voor de patienten en hun omgeving. Het is niet iets spiritueels, en de oorzaak moet niet worden gezocht in een chemische disbalans.’ De westerse psychiatrie richt zich in de behandeling met name op behandeling van die disbalans.

De workshop van Tekeer tegen de Isoleer! is een uiting van protest tegen de ‘liberale hokjesgeest’. Santegoeds: ‘De mens wordt steeds meer gezien als standaard, waarbij afwijkingen kunnen worden weggemedicaliseerd. Ondertussen is met scans gezocht naar waar de oorzaken van depressiviteit in de hersenen te vinden zijn, en geconcludeerd dat het een stofwisselingsprobleem is. Zo kan het met medicijnen worden behandeld. Daarbij wordt depressie losgekoppeld van sociale oorzaken. Want in de neoliberale context moet alles meetbaar zijn. Maar van verliefdheid en homoseksualiteit is ook geconcludeerd dat het te maken heeft met de stofwisseling achter in de hersenstam. Dat zijn toch ook geen ziektes?’

Nu wordt het gevaarlijk, aldus Santegoeds. ‘Om te beginnen schuilt er uiteraard al gevaar bij een streven naar een perfecte mens, en dat is iets dat zeker in Nederland al aan de hand is. Bovendien: als je bepaalde symptomen niet serieus neemt, kunnen mensen wegkomen met onrecht. Als iemand is mishandeld en daar bijvoorbeeld een depressie aan overhoudt of langdurig werkeloos wordt, dan kun je zo iemand een pilletje geven. Maar het echte probleem, het sociale onrecht, wordt dan niet aangepakt. Of denk aan kinderen die aandacht vragen. Ouders hebben het vaak te druk in deze tijd, en dan is zo’n kind vervelend. Het heeft dan ADHD, en dat valt met een pilletje op te lossen. Zo kun je een hele samenleving aan de pillen helpen.’

De grens is rekbaar, erkent ze. Zo kan medicatie best een goede aanvulling zijn. ‘Maar het gaat hier de verkeerde kant op. Terwijl de kwaliteit van de gezondheidszorg bedroevend is, richt de huidige discussie zich voornamelijk op verruiming van dwangmaatregelen. En daar ben ik fel tegenstander van. Denk hierbij aan het vastbinden van demente bejaarden in verzorgingshuizen, het opsluiten van daklozen in politiecellen en het opsluiten van probleemjongeren op wachtlijsten in jeugdgevangenissen. Maar ook aan dwangmedicatie. Dat voelt als vergiftiging; alsof iemand drugs in je drankje heeft gegooid. Ik meet de kwaliteit van de gezondheidszorg graag af aan de tevredenheid van de clienten. En die zitten in een keurslijf, en vinden de psychiatrie in het algemeen verschrikkelijk.’