Goden en Heksen - op zondag

Op zondag naar de kerk. Ik weet niet hoelang dat geleden was voor mij. Maar het was zeker indrukwekkend om een echte Afrikaanse kerkdienst mee te maken. Ik ben samen met Sandra (van het Comforter’s Clubhouse/vriendin van Veronica) naar de Liberty Worship Centre Church geweest, aan de andere kant van Kampala. Het begon met zingen en dansen, echt een soort religieuze disco. Er kwam bijna net zoveel energie vrij als op een zaterdagavond in Cafe de Bakkerij, maar dan op zondagochtend 11 uur in de kerk. Die kerk was trouwens meer een grote boerenschuur, maar er waren wel een paar honderd mensen. Iedereen was actief, dansen, klappen, swingen. Heel erg apart als je alleen de duffe Nederlandse kerkdiensten kent, waar hooguit een kerkkoortje een liedje zingt. Hier was echt interactie en betrokkenheid. Het was een feest.

Na deze intro kwamen de “testimonies” (de verklaringen), waarbij verschillende aanwezigen God dankten voor vanalles en nog wat, zoals het geluk in hun leven, het kunnen betalen van schoolkosten of land en vee, nieuwe huwelijken, geboortes, een nieuwe auto, succes van de zaak, genezing van ziekten, waaronder zelfs Aids en kanker, het oplossen van problemen, nieuwe kansen en hun inzicht in het geloof (“Born again”). Letterlijk al het positieve werd vol overtuiging toegeschreven aan God. Er werd ook uitgebreid stilgestaan bij de conferentie van de Liberty Church die vorige week in Jinja (zo’n 40 km verderop) plaats had gevonden. Daar waren veel mensen “opnieuw geboren” en wonderlijk genezen van hoofd- en nekklachten, moeilijk opvoedbare kinderen, eenzaamheid enz. enz. zo werd er getuigd. De Liberty Church had er in ieder geval veel nieuwe zieltjes gewonnen.
Na de testimonies kwam de preek van de pastores (jaja, een vrouw aan het hoofd van deze kerk). De preek op zich was redelijk vergelijkbaar met de Nederlandse kerk. Een stukje lezen uit de Bijbel en dan daarover praten. Het grote verschil was wel dat mensen echt meeleefden. De pastores stelde soms vragen en uit het publiek staken mensen hun hand op of stonden mensen op om antwoorden te geven. Ook was er soms gejuich en gejoel en andere kreten van herkenning. Mensen waren echt betrokken met het verhaal. Hoe anders dan bij ons…

Daarna kwam het interessantste deel. Het verrichten van de “wonderen”. Daar kwam ik voor. De mensen werden nu opgeroepen om zich te melden met fysieke klachten. Heel vreemd was het om te zien hoe een groep mensen zich verzamelde en met de handen omhoog voor het altaartje kwam staan. Een voor een werden de mensen geholpen. De pastores schreeuwde de “boze geesten” weg en legde haar hand op de nek van de betreffende persoon. Die persoon kreeg dan vaak een reactie variërend van slap neervallen tot hysterisch schudden en gillen. Een paar sterke mannen voerden de persoon dan af en de persoon werd dan voor een paar seconden bedekt met een lichtgroene doek. Sommige mensen wandelden overigens ook zelf weg. Maar het was een waar theaterstuk. Na de fysieke klachten kwamen de overige klachten, en de pastores wees mensen aan of noemde wat verschijnselen op waarop mensen zich konden melden. Her en der vielen mensen in het publiek hysterisch schuddend van hun stoel en die werden dan naar voren gedragen om “genezen” te worden. Tijdens de sessie keek ze mensen aan en dan stelde ze soms een diagnose (zo zei ze: “I see a rope, did you think of killing yourself? Why did you want to commit suicide”). Soms zei ze alleen dat ze veel problemen zag. Met haar rituele uitdrijving genas ze dus ook o.a. zelfmoordneigingen en tal van andere problemen. Zelfs de mensen die zich een huwelijk wensten konden tenslotte plaatsnemen en de pastores verzocht God vervolgens voor een goeie man of een goed huwelijk. Ook toen vielen er weer velen hysterisch van hun stoel af. Het waren vooral vrouwen die deze uitdrijvingen nodig bleken te hebben. Slechts enkele mannen meldden zich. Het was heel erg bizar om dat allemaal zo te aanschouwen en mee te maken. Dat mensen zo overtuigd en open kunnen reageren. En dat mensen zo oprecht hun problemen durven te uiten voor een groot publiek. (ook bijvoorbeeld de testimony van een meisje dat huilend vertelde over problemen met haar borsten, wat genezen was dankzij God, omdat God het wou). Het was echt indrukwekkend allemaal. Zo’n openheid is in Nederland bijna ondenkbaar. Waarom eigenlijk? Is het wantrouwen, of niet wetenschappelijk genoeg? Ik moet er nog over nadenken.

Om half 3 was de dienst eindelijk voorbij en toen zijn we op weg gegaan naar Veronica’s huis, met public transport, dus minibus en boda-boda (motorfiets). Om 4 uur had ik eindelijk mijn lunch (en mijn malariapil die ik ’s morgens vergeten was). Mijn 6 muggenbulten van de agressieve Kampala-mug zijn bizar (rood, pijnlijk en zo’n 5 tot 7 cm doorsnee), dus ik zal er maar goed voor zorgen. Ik wist al wel dat ik soms allergisch kan reageren. Dat is verder niet zo’n probleem. Hooguit hinderlijk en een extra reden om extra goed op te letten dat ik niet gestoken word.

In de middag zijn we bij Rose (een van de huishoudsters) thuis geweest. Jan en Marietje waren er al. Rose woont in het kleine flatje langs Veronica, samen met haar man die leraar is en 4 kinderen, waarvan er 3 aanwezig waren: Joan (?), Joshua en Hope. We hebben uitgebreid gepraat met Jimmy, haar man. Hij geeft les aan een klas van 100(!) kinderen. Waarschijnlijk gaan we daar dinsdag nog even langs, en dan mogen we in de klas komen en kunnen de kinderen vragen stellen. Dat is wel leuk.
We hebben weer veel geleerd over de cultuur hier. Jimmy komt uit een village en wist ons veel te vertellen over witchdoctors, wat ik een bijzonder boeiend onderwerp vind. Hij vond het niet erg als ze er niet meer zouden zijn en volgens hem zou er dan ook geen kennis verloren gaan. Het was allemaal bekend volgens hem. De witchdoctors maken contact met “something beyond the physical existance”, de geestenwereld dus. Maar die geestenwereld vraagt een hoge tol, maar de “echte witchdoctors” (in de dorpjes) worden er niet rijker van. De echten leven gewoon in armoede en willen de mensen die bij hen komen ook Echt helpen, maar ze moeten offeren om het contact met de geestenwereld te behouden en de geestenwereld gunstig te stemmen. Zo vragen ze bijvoorbeeld 1.000.000 Ugandese shilling voor een consult en gooien ze dat daarna in het water. Dat is natuurlijk niet echt goed, gezien de grote armoede hier. Ook worden er heel veel beesten geofferd met hetzelfde doel. Hij sprak over “elke dag bloed vergieten” om het contact met de geesten goed te houden. Ook dat komt de bevolking hier dus niet echt ten goede.
Wij vroegen hem hoe witchdoctors soms zulke extreem slechte dingen konden doen, zoals wij gehoord hadden (zoals verkrachtingen). Ook daarvoor gaf hij een verklaring. Sommige mensen hebben geen relatie en besluiten dan om “witchdoctor” te worden. Zo krijgen ze toch nog status zonder huwelijk. (want ongehuwd zijn in Afrika is beschamend). Deze “nep-witchdoctors” hebben dus eigenlijk hele andere motieven dan het helpen van mensen en de nep-witchdoctors kunnen zelfs tot het toe-eigenen van vrouwen komen. Zulke nep-witchdoctors willen er soms ook zelf aan verdienen en met name in de steden zie je ook nep-witchdoctors die dan proberen net zoveel geld te verdienen als de medische dokters. Met nep-witchdoctors is de bevolking al helemaal niet geholpen.
De Echte witchdoctors vind je eigenlijk alleen in de dorpjes. Vaak gebruiken ze ook allerlei kruiden, en rituelen. Het schijnt een redelijk algemene praktijk te zijn dat witchdoctors sneetjes maken in je hand om kruiden toe te dienen. In de kerk werd vandaag een man “geholpen” die volgens de priesteres “slachtoffer was van witchdoctors en kruiden in zich had die als een slang onder zijn huid zaten, maar Jezus zou het genezen”, en ze schreeuwde dat de “kwade geesten” eruit moesten, ze maakte haar gebaren en probeerde daarmee “het wonder” te laten geschieden. Of het nou beter is weet ik niet.

Verder was er nog heel interessant nieuws op tv. De tv in Oeganda is vrij goed ontwikkeld. Oppositie (en het vormen van een mening) is hier beter toegestaan dan in Tanzania en de Oegandezen laten zich de mond ook niet zomaar snoeren (na de tijd van Idi Amin). In Tanzania probeert de huidige regering de mensen dom te houden, en daar is pas in 1996 een commerciële(re) zender gelanceerd. Met oppositie voeren in Tanzania riskeer je bovendien een gevangenisstraf, dus het hebben van een eigen mening is daar nogal moeilijk. De TUSPO moet ook alles afstemmen op de regering en elk project moet via de regering uitgevoerd worden (die dan ook meteen een deel van het geld inpikt)...
In Kenya is de democratie eigenlijk nog het beste ontwikkeld van Oost Afrika. Vandaar ook dat daar het Sociaal Forum werd gehouden.

Maar het grote tv-nieuws van vandaag was: Lakwena de heks is dood en vandaag begraven. Lakwena was de nicht van Kony. Kony is de oorlogszuchtige krijgsheer, die zich schuilhoudt in de bossen in het noorden van Oeganda en kinderen ontvoert voor zijn leger. De situatie in het noorden van Oeganda is nog steeds vreselijk met veel geweld en zo.
Met Lakwena is het allemaal begonnen. Na haar “secondary school” werd ze opeens “bezeten door geesten”. Die geesten zeiden dat ze een Rooms Katholiek boek moest hebben (de Katechismen) en zo is ze aan de “10 Commandements” (10 Geboden) gekomen, wat haar sekte is geworden. Die groep stelde zich nogal agressief en vijandig op en zo is Kony begonnen met zijn oorlogsvoering. Lakwena is toen verjaagd naar Kenya waar ze nu dus is gestorven.
Kony is nog steeds actief, maar daarover werd geen woord gesproken op tv. Er werd alleen gemeld dat Lakwena dood was, dat de president bij haar begrafenis was geweest en haar overige familie kwam aan het woord om over haar leven te vertellen. Wellicht intimidatie van Kony op staatkundig niveau…

Het was weer een erg leerzame en interessante dag. Met veel spirituele Afrikaanse dingen was het een hele typische zondag.